Th 3, 19/04/2022 | 14:00 CH

Xem với cỡ chữ Đọc bài viết Tương phản

Chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ trẻ nhất của Guatemala

Khi mới 9 tuổi, Castillo đã sáng tạo ra một loại củi nhân tạo thân thiện với môi trường (hay còn gọi là củi công nghiệp) mà khi đốt tạo ra khói trắng, thay vì khói đen gây dị ứng vốn quen thuộc với anh.

Câu chuyện về thương hiệu Mr. Fuego ở Guatemala

Khi Ken Lou Castillo còn là cậu nhóc và tham gia các hoạt động ngoài trời của gia đình mà có sử dụng lửa (chẳng hạn như cắm trại hay nấu ăn ngoài trời), anh đã sớm phát hiện rằng mình bị dị ứng với khói củi. Việc bị ngứa, ho, khó thở, mắt sưng đỏ nghiêm trọng khiến anh không thể tiếp tục tham gia các hoạt động này. Tuy nhiên, cậu thiếu niên Castillo đã quyết không để bệnh dị ứng khiến mình phải rời xa các hoạt động quan trọng này. Khi mới 9 tuổi, Castillo đã sáng tạo ra một loại củi nhân tạo thân thiện với môi trường (hay còn gọi là củi công nghiệp) mà khi đốt tạo ra khói trắng, thay vì khói đen gây dị ứng vốn quen thuộc với anh.

Củi chiếm hơn 60% tổng nguồn năng lượng hằng năm của Guatemala, và nhiều hoạt động gia đình thường sử dụng lửa (Ảnh: Flickr/Bread for the World)

Dù khi đó chỉ là một cậu nhóc, Castillo đã nhận ra tiềm năng thương mại hóa cho sản phẩm của mình, những lợi ích về môi trường và sức khỏe, cũng như vai trò quan trọng của hệ thống sở hữu trí tuệ. Sau khi trở thành người trẻ tuổi nhất đăng ký nhãn hiệu tại quê hương Guatemala của mình vào năm 2005, trong những năm tiếp theo, Castillo đã hoàn thiện sản phẩm và thương hiệu của mình, cuối cùng là thành lập doanh nghiệp vừa và nhỏ do gia đình tự quản. Đến năm 2014, anh đã gặt hái thành công và phát triển nhiều sản phẩm mới. 

Nghiên cứu và phát triển

Một nghiên cứu năm 2003 về tình hình sử dụng nhiên liệu ở Guatemala cho thấy hơn 80 % người dân sử dụng củi để nấu nướng và cho các hoạt động khác, phần lớn diễn ra ngoài trời (theo World Bank/ESMAP, 2003). Những người bị dị ứng với khói củi khó có thể tham gia các hoạt động gia đình có sử dụng củi, ngay cả khi chúng được tổ chức ngoài trời. Đây là vấn đề mà Castillo gặp phải khi anh phát hiện ra mình bị dị ứng với khói củi khi mới 9 tuổi, điều này khiến anh rất thất vọng vì bản thân anh rất trân trọng những khoảnh khắc cùng gia đình như vậy. Không muốn khói củi đẩy mình rời xa hơn nữa, chàng doanh nhân trẻ đã bắt tay vào tìm giải pháp.

Khi suy nghĩ về vấn đề này, Castillo nảy ra ý tưởng phát triển một sản phẩm mới mà khi đốt không tạo ra khói đen vốn khiến anh bị dị ứng. Anh chỉ cần tìm ra loại nguyên liệu nào có thể sử dụng được để cho kết quả mong muốn. Trong nhiều tuần thử nghiệm và với sự giúp đỡ của cha mình, Castillo đã kết hợp nhiều loại vật liệu khác nhau, bao gồm cả giấy và gỗ đã qua xử lý và đốt chúng. Nếu anh hắt hơi khi đến gần đám khói, anh và bố mình sẽ chuyển sang thử một phương án khác. Một ngày nọ, khi họ đốt mùn cưa, là phế thải chế biến gỗ, Castillo đã không hắt hơi. Sử dụng mùn cưa làm thành phần chính, anh đã nghĩ ra một hỗn hợp các thành phần khác mà tạo ra một loại khói có màu trắng khiến anh không bị dị ứng. Tiếp tục thử nghiệm của mình, chàng doanh nhân trẻ đã phát triển công thức các thành phần và quy trình nén chúng thành một khúc gỗ nhân tạo.

 Hầu hết củi đến từ các khu rừng nhiệt đới của Guatemala, nơi đang phải đối mặt với nạn phá rừng (Ảnh: Flickr/Christopher Charles)

Hỗn hợp nguyên liệu mà anh sử dụng bao gồm sáp parafin (một sản phẩm phụ của quá trình sản xuất xăng), mùn cưa, dăm bào gỗ và các chất thải nông nghiệp khác. Khi hỗn hợp được đốt lần đầu tiên, một làn khói trắng (là kết quả của thành phần hỗn hợp) được tạo ra và không gây dị ứng với Castillo. Đây là một cái thở phào nhẹ nhõm của cậu bé 9 tuổi, vì điều đó có nghĩa là anh có thể tiếp tục tham gia vào các sự kiện của gia đình. Tuy nhiên, anh ấy sớm nhận ra rằng nghiên cứu của mình có thể được tiến xa hơn nữa. Trong một cuộc phỏng vấn với hãng tin Efe, anh đã giải thích: “Tôi có một ý tưởng và tôi đã thực hiện nó. Về sau nó đã trở thành một thứ có thể giúp ích cho nhiều người khác chứ không riêng gì bản thân tôi”.

Castillo đã phát triển sản phẩm sáng tạo của mình thành một thương hiệu củi gỗ nhân tạo hình trụ, có thể cháy trong hai giờ và lấy tên Mr. Fuego (Ông lửa). Để tạo ra khúc gỗ, các thành phần được nén lại với nhau bằng một máy ép quay tay hình trụ. Các khúc gỗ sau khi hoàn thành được bọc bằng giấy trang trí với tên và logo Mr. Fuego. Bao bì có các đầu gấp khúc dùng làm điểm để đốt khúc gỗ bằng diêm, bật lửa hoặc ngọn lửa khác. Khi bao bì cháy, khúc gỗ bên trong bắt lửa và bốc cháy.

Đặc tính của củi gỗ Mr. Fuego mang lại nhiều lợi thế (theo công ty chủ quản). Ví dụ, sau khi cháy hết, nó chỉ để lại một lượng tro nhỏ và không có chất gây ô nhiễm hay dư lượng có hại. Hạn sử dụng là vô thời hạn và nó có thể bảo quản được trong không gian kín, những nơi ít gió, hoặc có thể tiếp xúc với mặt trời mà không có nguy cơ cháy nổ hoặc làm giảm chất lượng sản phẩm. Bao bì cũng là một điểm cộng cho phép củi gỗ có thể được thắp sáng gần như ngay lập tức, và vì được làm bằng vật liệu dễ tiếp cận nên sản phẩm có giá thành rất phải chăng.

 Sản phẩm củi gỗ nhân tạo Mr. Fuego sau khi được đốt (Ảnh: Seguros Universales)

Nhãn hiệu và tên miền

Khi quyết định thương mại hóa sản phẩm của mình, Castillo đã sớm nhận ra tầm quan trọng của việc sử dụng hệ thống sở hữu trí tuệ. Để xây dựng hình ảnh cho thương hiệu Mr. Fuego, chàng doanh nhân trẻ đã xác định cách tốt nhất là bảo hộ nhãn hiệu cho sản phẩm của mình. Cuối cùng, vào năm 2005, anh đã đăng ký bảo hộ cho nhãn hiệu Mr. Fuego tại Cơ quan Sở hữu trí tuệ, thuộc Bộ Kinh tế của Chính phủ Guatemala. Nhãn hiệu đã được đăng ký (số 2005-03672) cùng năm đó và Castillo trở thành người trẻ nhất từng nhận được đăng ký nhãn hiệu tại Guatemala. Khi sự nổi tiếng của thương hiệu Mr. Fuego ngày càng tăng, một vài kẻ xấu đã có ý định lừa nhà sáng tạo trẻ từ bỏ thương hiệu của mình. Đăng ký nhãn hiệu của Castillo đã chứng minh vai trò quan trọng trong việc bảo vệ thương hiệu khỏi những kẻ xâm phạm tiềm năng và đối với sự phát triển của dòng sản phẩm của thương hiệu Mr. Fuego.

Sử dụng Internet là một phương tiện quan trọng để chàng doanh nhân trẻ phổ biến thông tin và thương mại hóa cho sản phẩm của mình. Để đạt được mục tiêu đó, Castillo sở hữu tên miền mrfuego.com, thông qua đó, sản phẩm của anh được quảng bá và khách hàng có thể đặt mua sản phẩm củi gỗ Mr. Fuego. Những lần Castillo xuất hiện trên các chương trình truyền hình cũng có thể xem trên Youtube, qua đó giúp quảng bá thêm cho thương hiệu Mr. Fuego.

Thương mại hoá

Trong cuộc phỏng vấn với Efe, Castillo bày tỏ quan ngại về tác động đến môi trường và sức khỏe cộng đồng của việc chặt phá rừng liên tục và phụ thuộc vào củi đốt ở Guatemala. Với một sản phẩm và đăng ký nhãn hiệu trong tay, việc thương mại hóa thành công thương hiệu Mr. Fuego đóng góp một phần nhỏ để giải quyết những lo ngại đó. Bên cạnh củi công nghiệp Mr. Fuego, Castillo đã phát triển sản phẩm Mr. Fuego Fire Starter, dựa trên những thành phần tương tự nhưng gói trong bao bì nhỏ hơn. Sản phẩm này được sử dụng để đốt than và các vật liệu đốt khác một cách an toàn và nhanh chóng. Cả hai sản phẩm này đã được sản xuất tại nhà riêng của Castillo, nơi đóng vai trò như trụ sở chính của doanh nghiệp vừa và nhỏ do gia đình tự quản của anh, với đầy đủ trang bị và cơ sở vật chất phục vụ sản xuất và đóng gói. Sau khi các sản phẩm Mr. Fuego được sản xuất, chúng được đóng gói và bán cho các cơ sở bán lẻ trên khắp cả nước, chủ yếu là các siêu thị. Đến năm 2014, những nỗ lực của doanh nghiệp nhằm xuất khẩu các sản phẩm Mr. Fuego đã dẫn đến thành công tại thị trường Costa Rica.

Môi trường và sức khoẻ cộng đồng

Khi chàng doanh nhân trẻ tìm hiểu thêm về tình hình các khu rừng nhiệt đới của đất nước mình, anh ấy ngày càng lo ngại hơn. Phần lớn các gia đình ở Guatemala dùng củi để đun nấu (theo World Bank/ESMAP, 2003), và các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng Guatemala đã mất hơn 1% rừng hàng năm kể từ năm 1991 (theo UNDP, 2013). Năm 2012, tổng lượng củi tiêu thụ của cả nước tương đương gần 70.000 thùng dầu. Với việc củi đốt chiếm hơn 60% tổng nguồn năng lượng của Guatemala mỗi năm (theo UNDP, 2013), việc tiêu thụ liên tục không kiểm soát có thể gây ra những tác động bất lợi đối với môi trường. Hai trong số những tác động này là rất đáng lo ngại và phát sinh từ kết quả của việc sử dụng củi quy mô lớn: nạn phá rừng và gia tăng khói.

Với nhu cầu củi cao như vậy, nạn phá rừng đã trở thành một vấn đề thực sự đáng lo ngại. Guatemala là một quốc gia giàu tài nguyên thiên nhiên, với một trong những hệ thống rừng phong phú và đa dạng nhất ở Trung Mỹ. Những khu rừng này đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì tài nguyên thiên nhiên, hệ sinh thái địa phương và môi trường của đất nước. Việc mất rừng liên tục có thể đồng nghĩa với những thay đổi lớn không mong muốn đối với con người, hệ thực vật và động vật sống vốn dựa vào rừng để sinh tồn.

Hầu hết những người dân ở Guatemala dùng củi để nấu nướng đều đốt những đám lửa lớn, ngoài trời. Những đám khói bốc lên từ những đám lửa này có vẻ tự nhiên và vô hại, tuy nhiên sự thật lại hoàn toàn ngược lại. Khói từ củi đốt chứa nhiều thành phần độc hại di chuyển vào bầu khí quyển mà không được lọc, chẳng hạn như carbon monoxide, formaldehyde, sulfur dioxide, và nitrogen oxides. Tất cả những hợp chất này có thể có tác động tiêu cực đến phổi và hệ thống miễn dịch của người và động vật (theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA), 2007). Hơn nữa, do Guatemala đang phải chịu tốc độ phá rừng nhanh - nguyên nhân phần lớn là do đất nước phụ thuộc vào củi - đã gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, chẳng hạn như Guatemala có lượng khí thải carbon dioxide cao nhất ở Trung Mỹ vào đầu thế kỷ này ( theo World Policy, 2000).

 Guatemala có nhiều hệ sinh thái độc đáo có thể bị đe dọa do nạn phá rừng gia tăng và ô nhiễm do đốt củi (Ảnh: Flickr/Geoff Gallice)

Sản phẩm của Castillo mang lại tác động tích cực cho cả hai vấn đề đáng lo ngại này. Vì củi gỗ Mr. Fuego được làm bằng vật liệu tái chế nén, mùn cưa và sáp parafin sẵn có, nên không cần nguyên liệu mới để sản xuất. Hơn nữa, theo công ty, một khúc gỗ Mr. Fuego cháy trong khoảng hai giờ, trong khi cùng một thời gian như thế cần sáu khúc gỗ cùng kích thước để duy trì cường độ nhiệt tương tự. Thành phần và đặc tính cháy lâu của sản phẩm có nghĩa là cần ít cây hơn, điều này có thể giúp giảm tiêu thụ củi và nạn phá rừng.

Một nghiên cứu năm 2006 do EPA thực hiện đã phát hiện ra rằng củi công nghiệp làm từ các thành phần như sáp parafin và mùn cưa thải ra ít hơn khoảng 75% chất ô nhiễm và ít hơn 80% lượng khí thải carbon dioxide so với củi tự nhiên thông thường (theo Nghiên cứu của EPA, Bảng 11). Do đó, bản chất độc hại của khói gỗ tự nhiên dường như tưởng vô hại lại có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe, chẳng hạn như tăng nguy cơ nhiễm trùng đường hô hấp ở trẻ em, suy giảm hệ thống miễn dịch và gây kích ứng cổ họng (theo EPA & Môi trường và Sức khỏe con người). Tương tự như các thương hiệu củi công nghiệp phổ biến khác, Mr. Fuego sử dụng hỗn hợp bao gồm sáp parafin và mùn cưa. Vì những thành phần này tạo ra ít chất ô nhiễm và ít khí thải carbon dioxide hơn, củi công nghiệp Mr. Fuego ít độc hại hơn và ít gây hại hơn cho con người và môi trường. Vì một số lượng lớn người dân ở Guatemala phụ thuộc vào việc đốt củi hàng ngày nên việc sử dụng củi công nghiệp Mr. Fuego để thay thế có thể ít gây hại hơn cho chính những người sử dụng sản phẩm. Hơn nữa, việc tăng cường sử dụng củi công nghiệp Mr. Fuego có thể giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí do đốt củi và phá rừng, giảm bớt nguy cơ mà nhiều người phải đối mặt hàng ngày.

Kết quả kinh doanh

Việc tiếp thị sản phẩm độc đáo này tại thị trường nội địa đã gặt hái thành công và đến năm 2014, sản phẩm củi gỗ Mr. Fuego đã có thể tìm thấy trong các siêu thị trên khắp Guatemala và thậm chí ở thị trường quốc tế như Costa Rica. Với sự ra đời của doanh nghiệp vừa và nhỏ Mr. Fuego do gia đình tự quản có tên, các sản phẩm, phát triển thương hiệu mới và việc thương mại hóa nó cũng đã mang lại lợi ích to lớn cho cuộc sống của Castillo và gia đình anh.

Chàng doanh nhân trẻ cũng đã giành được sự công nhận đáng kể cho sự đổi mới sáng tạo của mình, nhận được Huân chương Erick Barrondo vào năm 2013, được chính phủ Guatemala trao cho những thanh niên có thành tích xuất sắc. Năm 2012, thành công của Mr. Fuego đã giúp Castillo trở thành thành viên trẻ nhất của Ủy ban Sáng chế Guatemala. Chàng doanh nhân này cũng đã được mời thuyết trình và nói chuyện cho những người trẻ tuổi trên khắp cả nước để truyền cảm hứng cho họ và chỉ ra cách thức đổi mới sáng tạo có thể được sử dụng cho những thay đổi tích cực.

Hít thở dễ dàng hơn

Quyết tâm để có thể dành nhiều thời gian hơn cùng gia đình, một chàng trai trẻ đã phát triển một sản phẩm sáng tạo và thương hiệu không chỉ mang lại lợi ích cho mình mà còn có khả năng tạo ra ảnh hưởng lâu dài ở Guatemala và các nước lân cận. Việc tiếp cận các vật liệu đốt an toàn, có thể phân hủy sinh học và thân thiện với môi trường có thể giúp đảm bảo tính bền vững của rừng và sức khỏe của con người, động vật và các hệ sinh thái trong khu vực. Với sự trợ giúp của hệ thống sở hữu trí tuệ, chàng doanh nhân trẻ đã thắp lên ngọn lửa mà hứa hẹn sẽ tiếp tục bùng cháy.

Phòng Hợp tác quốc tế (dịch)